Pozita e Sunetit në raport me Kuranin

Më lart kemi përmendur se legjislacioni islam ndahet në dy pjesë: në Kuran, leximi i të cilit është adhurim, ndërsa pjesa tjetër është Suneti profetik, i cili është sqarim dhe shpjegues për Kuranin.

Meqenëse në Kuran ka dispozita të përgjithshme e të pashtjelluara, kjo detyrë për shtjellimin e tyre i është ngarkuar profetit Muhamed.

Allahu i Lartësuar thotë: “Ndërsa ty (o Muhamed) të zbritëm Përkujtesën, me qëllim që t’u shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur.” (En Nahl, 44)

Po ashtu, Allahu thotë: “Ne ta kemi zbritur ty Librin, vetëm që ti t’u sqarosh atyre çështjet, për të cilat ata nuk pajtoheshin.” (En Nahl, 64)

I Dërguari i Allahut e zbatoi me përpikëri urdhrin e Zotit të tij, e përmbushi këtë detyrë madhështore dhe, përmes Sunetit, ua sqaroi njerëzve atë që iu zbrit nga Zoti i tyre.

Për t’u qartësuar kjo që thamë, duhet të sqarojmë se në kohën e Profetit për dispozitat fetare nuk kishte burime të tjera veç Kuranit dhe Sunetit.

Në Librin e Allahut përmenden bazat e përgjithshme të sheriatit, nuk jepen detaje për çdo dispozitë, në përjashtim të atyre që ishin në përputhje me bazat e përgjithshme, të cilat nuk ndryshojnë paralelisht me ndryshimin e kohës, vendit ose kulturës së shoqërisë. Tërë kjo ka ardhur si rezultat që Kurani famëlartë të realizojë suksesin dhe ngadhënjimin e mbarë njerëzimit, pavarësisht nga ambienti a koha në të cilën ata jetojnë. Kështu, njerëzimi do të gjejë në Kuran garancinë e vet legjislative, me të cilën arrin ngritjen dhe përparimin, si dhe lumturinë e kësaj bote dhe tjetrës.

Krahas këtyre, Kurani përmban shtjellimin e doktrinës e të ritualeve, histori të popujve të mëparshëm, edukatë dhe morale.

Suneti ka ardhur në përputhje me Kuranin fisnik. Ai shpjegon ajetet që janë të paqarta, specifikon ajetet e përgjithshme, definon ajetet e papërcaktuara, shpjegon dispozitat dhe qëllimet e tij. Në anën tjetër, Suneti ka ardhur me dispozita që nuk i ka përmendur Kurani, në themelet dhe bazat e të cilit janë të ndërtuara, rrjedhimisht realizojnë aspiratat e qëllimet e tij. Pra, Suneti është zbatim praktik i asaj që ka ardhur në Kuranin fisnik.

Nga ky këndvështrim, Suneti renditet menjëherë pas Kuranit dhe është sqarues i tij, siç thotë Allahu: “Ndërsa ty (o Muhamed) të zbritëm Përkujtesën, me qëllim që t’u shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur dhe që ata të mendojnë.” (En Nahl, 44)

Raportet e Sunetit me Kuranin mund të klasifikohen në katër forma:

E para: Si përforcues i asaj që është përmendur në Kuran, si në rastin e haditheve që urdhërojnë faljen e namazit, zekatit, agjërimit, urdhrit për të qenë i sinqertë, ndalimin e kamatës etj.

E dyta: Si sqarues i Kuranit famëlartë, që ka disa forma:

1)       Suneti shtjellon ajetet e përgjithshme. Suneti ka shtjelluar gjithë adhurimet që Kurani i ka përmendur në mënyrë të përshtatshme. Kështu, i Dërguari i Allahut shtjelloi kohët e faljes, sa rekate ka çdonjëra prej tyre, mënyrën e faljes dhe shtyllat e namazit. Profeti ka thënë: “Faluni ashtu siç më keni parë mua duke u falur.”

Në anën tjetër, Suneti ka shtjelluar edhe veprimet e haxhit, që janë përmendur në Kuran, duke dhënë detaje për dispozitat e tyre. Ai ka thënë: “Që të mësoni nga unë veprimet e haxhit tuaj.”

Po ashtu, ka sqaruar zekatin, sa është masa e pasurisë për të cilën nxirret zekat, sa është shuma që duhet të jepet, të mirat materiale për të cilat ka zekat dhe cilat janë masat e tyre prej të cilave bëhet obligim zekati. Këto Kurani i ka përmendur në mënyrë të përgjithshme.

2)      Specifikon të përgjithshmen. Shembull për këtë është sqarimi që Profeti i ka bërë ajetit kuranor: “Allahu ju urdhëron trashëgiminë fëmijëve tuaj: mashkullit i takon aq sa hisja e dy femrave.” (En Nisa, 11)

Ky është një gjykim i përgjithshëm në lidhje me trashëgiminë e fëmijëve nga pasuria e prindërve të tyre, ndërsa Suneti ka përcaktuar se këtu bëhet fjalë për trashëgimtarët që nuk i kanë prindërit profetë (pra ka përjashtuar profetët nga ky rregull). Profeti ﷺ ka thënë: “Ne, profetët, nuk trashëgohemi. Pasuria që lëmë, jepet sadaka.”

3)      Definon atë që në Kuranin famëlartë ka ardhur i papërcaktuar. Në fjalën e Allahut: “Vjedhësit dhe vjedhëses ua pritni duart, si ndëshkim për atë që kanë bërë dhe si dënim nga ana e Allahut.” (El Maide, 38)

Në këtë ajet nuk është përcaktuar ndonjë vend i veçantë i dorës, ndërsa ne e dimë se fjala dorë, në kuptimin e përgjithshëm, përfshin pjesën nga supi deri te gishtat, kështu që Suneti përcaktoi se prerja bëhet deri te kyçi. Kjo u bë e qartë kur Profetit i sollën një hajdut, faji i të cilit u vërtetua dhe, si masë ndëshkuese ndaj atij, ia prenë dorën deri te kyçi.

E treta: Suneti vjen si degëzim i një baze të përcaktuar në Kuranin famëlartë. Shembull i kësaj është ndalimi i shitjes së frutave para se të fillojë pjekja e tyre.

Kur Profeti emigroi në Medinë, vuri re se fermerët i shisnin frutat para se të piqeshin dhe asnjëri prej tyre nuk ishte në dijeni të plotë për sasinë dhe vlefshmërinë e tyre. Kur vinte koha e të vjelave, shpeshherë ndodhte që të kishte dhe të papritura klimatike, gjë e cila shpesh çonte në konflikt mes palësh, sepse ndodhte që të bënte acar shkatërrues, të binte ndonjë sëmundje që e shkatërronte lulen dhe, për rrjedhojë, pema nuk jepte asnjë rendiment.

Nisur nga kjo, Profeti e ndaloi shitjen e frutave para se të vërehet pjekja e tyre, duke thënë: “Po nëse Allahu bën që pema të mos ketë fruta, me ç’të drejtë e merr dikush pasurinë e vëllait të tij?” Ky është një degëzim i dalë nga një bazë madhore që është përmendur në fjalën e Allahut: “O besimtarë, mos e përvetësoni pasurinë e njëri-tjetrit në mënyrë të jashtëligjshme, përveç rastit kur ajo është tregti me pëlqim të dyanshëm.” (En Nisa, 29)

E katërta: Suneti ka përmendur dispozita të cilat nuk i ka përmendur Kurani. Përtej asaj që u shpjegua më sipër, Suneti ka ardhur edhe me dispozita të veçanta, të patrajtuara në Kuran. Shembull për këtë është ndalimi i konsumimit të mishit të gomarit, ndalimi i çdo kafshe grabitqare, ndalimi i bashkimit të hallës dhe mbesës së saj tek i njëjti burrë, dispozita rreth ditëve që gruaja duhet të mbajë zi për bashkëshortin e saj etj.

Të gjitha këto janë pjesë të Sunetit, zbatimi i të cilave është detyrë. Të këtij mendimi janë të gjithë dijetarët eminentë të botës islame.

Imam Shafiu (Allahu e mëshiroftë!) ka thënë: “Atë që i Dërguari i Allahut ka përcaktuar rreth dispozitave që nuk janë përmendur në Kuran, pa dyshim se e ka bërë me gjykimin e Allahut. Kjo, bazuar në atë që ka lajmëruar vetë Allahu, ku thotë: “Ti, me të vërtetë, udhëzon në rrugën e drejtë, (në) rrugën e Allahut…” (Esh Shura, 52-53)

Profeti ka vendosur disa dispozita të përbashkëta me Kuranin, siç ka vendosur disa dispozita të tjera që nuk janë përmendur në Kuran, por gjithë këto dispozita Allahu i ka bërë obligim. Madje, pasimin e Profetit e ka konsideruar si bindje të Tij, kurse refuzimin e pasimit të Profetit e ka konsideruar kundërshtim ndaj Tij, gjë për të cilën askush nuk është i justifikuar.

Shejhulislam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë!) ka thënë: “Ajo që është pohuar nga i Dërguari i Allahut në Sunet, është detyrë që ne ta veprojmë, sido që të jetë, edhe nëse është përmendur në Kuran, e ne s’e kemi kuptuar, edhe nëse s’është përmendur në Kuran.”

Në një vend tjetër ai thotë: “Profeti ka qenë në përputhje të plotë me Kuranin dhe se çdo gjë që ka ardhur në Sunet shohim se Kurani urdhëron që të ndiqet.”

Po ashtu, diku tjetër thotë: “Jo domosdoshmërisht çdo gjë që ka ardhur në Sunet nënkupton se është komentues i Kuranit. Por, pa dyshim, Profeti është ndërmjetës mes Allahut dhe robërve të Tij në lidhje me urdhëresat dhe ndalesat, si dhe me hallallin dhe haramin që Ai ka vendosur.”